Asertywna komunikacja. Asertywna odmowa

Posted 11 lipca 2018

Na czym polega asertywna komunikacja?

Asertywna komunikacja jest zdecydowana, a jednocześnie respektuje godność rozmówcy, jest szczera i otwarta. Główną zasadą jest unikanie świadomego sprawiania komuś przykrości, co wiąże się z unikaniem stosowania komunikatów typu TY.

Komunikaty typu TY

Komunikaty typu TY to wypowiedzi, które zaczynają się od „Ty”. Ich użycie powoduje obarczenie odpowiedzialnością drugiej osoby za uczucia, które towarzyszą nadawcy. Wywołane one zostały na skutek zachowania rozmówcy.
Jest to nieasertywny sposób komunikacji, ponieważ komunikaty tego typu powodują naruszenie granic terytorium psychologicznego drugiej osoby.
Kiedy używamy tego typu komunikatów, narażamy się na to, że nasz rozmówca poczuje się zagrożony ze względu na nieodpowiednia formę i będzie się zachowywał jak osoba zaatakowana.
W konsekwencji odrzuci treść komunikatu, gdyż skoncentruje się na obronie. Nawet jeśli krytyka skierowana do rozmówcy była słuszna, to nie przyjmie on jej treści.

Komunikaty typu JA

Komunikaty typu JA to wypowiedzi, które zaczynają się od „Ja” i mówią o naszych odczuciach. Używamy ich, aby powiedzieć, jak na nas działają zachowanie czy słowa naszego rozmówcy, jak na nie reagujemy. Kiedy używamy komunikatu typu JA, pozostajemy na swoim własnym terytorium psychologicznym i z szacunkiem traktujemy drugą osobę. Jest to zatem asertywny sposób komunikacji.

Uwaga jednak na tzw. komunikaty „pseudo-JA”, na przykład „Ja uważam, że Ty jesteś nieodpowiedzialny”. To nadal komunikat typu TY, ponieważ narusza terytorium psychologiczne drugiej osoby!

Asertywne wyrażanie pochwał i krytyki

Problemy z ujawnianiem pochwał i krytyki najczęściej wynikają z obawy przed odrzuceniem lub opacznym zrozumieniem. Możemy zmniejszyć to ryzyko przez:

formułowanie pochwał i krytyki w komunikatach typu JA
odwołanie się do faktów.

Potocznie ludzie często używają pozytywnej oceny na przykład wtedy, gdy prawią innym komplementy: „Ładnie dziś wyglądasz”, „Masz świetne kolczyki” itp. – to są pozytywne oceny.

Jednak często nie dowierzamy takim wypowiedziom, podejrzewając, że są one mówione w jakimś konkretnym celu, a nie bezinteresownie. Dzieje się tak dlatego, że pozytywna ocena jest komunikatem typu TY, w związku z tym mówiący nie bierze w niej odpowiedzialności za swoje uczucia.

Asertywna pochwała zawiera w sobie fakty i ustosunkowanie się nadawcy do tych faktów. To sprawia, że staje się ona bardziej wiarygodna. Poza tym, prezentuje tylko opinie nadawcy, z którą można się zgodzić lub nie. Pozytywna ocena jedynie wygląda jak przedstawienie prawdy, zaś w rzeczywistości wyraża tylko preferencje nadawcy.

Celem asertywnej krytyki jest eliminacja zachowania drugiej osoby, które nam nie odpowiada. Osiągamy to poprzez uświadomienie rozmówcy, że to, co robi, nam nie pasuje oraz nakłonienie go do zmiany tego zachowania. W asertywnej krytyce nie ma więc miejsca na upokorzenie, raniącą formę wypowiedzi, wyzwiska, nieuprawnione uogólnienia pojedynczych faktów, złośliwości czy aluzje.

Asertywna krytyka – 7 podstawowych zasad

Koncentruj się na zachowaniu, a nie na osobie.
Wybierz odpowiedni czas i miejsce.
Pamiętaj o proporcjach – pozytywów i negatywów.
Zastanów się, zanim coś powiesz.
Wyrażaj się precyzyjnie (fakty).
Udzielaj informacji, a nie rad.
Nie daj się ponieść emocjom.

Asertywna odpowiedź na krytykę – 9 podstawowych zasad

Rozluźnij się.
Unikaj odwetu (nie myśl o odwecie).
Pamiętaj o swoim bezpieczeństwie.
Nie wymagaj od innych, aby byli doskonali.
Potwierdź spostrzeżenia.
Częściowo zaakceptuj krytykę.
Słuchaj i zachowaj cierpliwość.
Poproś o wyjaśnienia.
Podziękuj za krytykę.

Lęk przed negatywną i pozytywną oceną

Trudności w przyjmowaniu pochwał – człowiek akceptując pozytywny obraz własnej osoby w oczach innej osoby, paradoksalnie czuje się zagrożony i „nie w porządku”.

Ujawnienie rozbieżności opinii – akcentując postawę akceptacji dla tego faktu – zarysowujesz w ten sposób pluralistyczną płaszczyznę wymiany poglądów, komunikujesz partnerowi, że mimo rozbieżności opinii obaj jesteście „w porządku”, zatem nie ma powodów, by udowadniać to sobie.

Zakłopotanie

Ludzie, którzy czują się zakłopotani, zwykle starają się to ukrywać. To co najtrudniej przezwyciężyć w zakłopotaniu to poczucie zawstydzenia.

Asertywna reakcja to wyrażenie zakłopotania, nie ucieczka przed nim. Naturalna reakcja – wyrażana przez reakcje ciała (rumieńce, pocenie się, zmiana tonu głosu itp.). W zakłopotaniu decydujesz czy wolisz być blisko siebie i swego zakłopotania, czy blisko pożądanego obrazu w oczach innych.

Umiejętność asertywnego proszenia, przepraszania i dziękowania – 6 podstawowych zasad

Zadaj sobie pytanie czego spodziewasz się po danej sytuacji.
Sformułuj prośbę.
Nie przepraszaj za to, że prosisz.
Nie przedstawiaj się w niekorzystnym świetle.
Postaraj się, aby Twoja prośba nie brzmiała jak żądanie.
Nie bój się podziękować za okazaną pomoc. Ale nie bądź przepraszający!

Asertywna odmowa – jak mówić NIE

Pamiętaj o asertywnej mowie ciała
Zajmij stanowisko zanim zaczniesz mówić.
Poczekaj na pytanie
Uważnie dobieraj słowa.
Nie przepraszaj bez potrzeby
Nie usprawiedliwiaj się.
Nie proś o pozwolenia na odmowę.
Pogódź się z konsekwencjami.

Dlaczego nie mówimy NIE?

Ponieważ doświadczamy: poczucia winy, niepokoju.
W relacji interpersonalnej nie można bez konsekwencji zrezygnować z siebie, gdyż następuje nagromadzenie żalu, złości, braku prawdziwego porozumiewania się.
Jeśli chcesz mieć satysfakcjonujące stosunki z ludźmi musisz przedstawiać jasno, otwarcie jak chcesz być traktowany, brać odpowiedzialność za kształt swoich relacji z otoczeniem. Przyzwalać, nie zgadzać się, decydować, wybierać.

Asertywna odmowa – jak mówić NIE

Asertywna odmowa to stwierdzenie czytelne, bezpośrednie, uczciwe, stanowcze – powinno się znaleźć słowo „nie” i jasna informacja , o tym jak zamierzamy postąpić. Nie zawiera pretensji ani usprawiedliwień. Niedostateczna forma odmowy, nadmierne usprawiedliwianie się, argumentowanie może zachęcić rozmówcę do namawiania. Najlepszym argumentem jest odwołanie się do siebie – do swoich praw i osobistych preferencji (wolę, chcę, wybieram, mam zamiar, postanowiłem..).
Dobrze rozwinięta postawa asertywna nie tylko umożliwia człowiekowi bycie bardziej stanowczym i bezpośrednim w dążeniu do zaspokojenia swoich potrzeb, ale może także odgrywać niezwykle ważną rolę chroniąc nasze poczucie własnej wartości i pewności siebie.

Jeżeli nie radzisz sobie z byciem sobą, wyrażaniem siebie i nienaruszaniem praw innych to znaczy, że masz kłopoty z zachowaniem się w sposób asertywny.
Nic nie szkodzi, bo można to wyćwiczyć.
Istnieje pięć ważnych strategii i technik, o których napiszę w kolejnym artykule, a których nauczysz się na naszym treningu asertywności.

Weź koniecznie udział w warsztatach asertywności i bądź asertywny w pracy i w domu!
Zapraszamy!